Dicle Canova’nın ifadeleri şöyle;

Yapılan toplantılarda hem güvenlik ayağı hem de başta enerji olmak üzere ekonomik olası etkiler değerlendiriliyor. Her senaryoya uygun alınması gereken önlemler üzerine kafa yoruluyor. Burada tabi İran’ın tavrı da önemli olacak, ama esasen mevcut çatışma ortamının sonlanması için önce İsrail’in durması veya durdurulması gerektiği görüşü Ankara’da dile getiriliyor.

Ankara’ya göre, Netanyahu sürdüremeyeceği zaman çatışma da sona erecek. Netanyahu’nun nükleer kapasiteyi yok etme hedefi göz önüne alındığında ise önümüze çıkan kritik soru, Netanyahu ne zaman temel nükleer faaliyetleri yok ettiğine inanacak?

Bu noktada da zorlandığı görülüyor; bu nedenle daha fazla destek çağrısı yaptı. İran’daki nükleer tesisleri bertaraf edebilmesi için ABD’nin dahil olması, sığınak delici bombalarla B52 bombardıman uçaklarının devreye girmesine ihtiyaç duyuyor ama ABD bu konuda henüz net kararını vermedi gibi duruyor. Trump’ın açıklamaları halen kafaları karıştırıyor.

Günlerdir süren diplomasi trafiğinden ortaya çıkan tabloya gelirsek; bölge ülkelerinin tamamı bu çatışmanın bir an önce bitmesi gerektiğini söylüyor. Ama nasıl olacağı konusunda edindiğim izlenim; kimsenin aklına gelen bir mucize formül yok.

Burada bölge ülkelerinin içinde bulunduğu bir ikilemden bahsedebiliriz. Bir yandan İsrail’in saldırgan tutumundan rahatsızlık yaşanırken, diğer yandan İran’ın nükleer kapasitesinin de ortadan kalkması yönünde istek var. Görüşmelerde nükleer silahlardan arındırılmış bir Ortadoğu istediklerini söylüyorlar ki bu hem İran’a hem de İsrail’e bir mesaj aslında. Yıllar içinde İsrail’in de nükleer silah geliştirmiş olabileceğini gösteren bazı emareler oldu, üstelik nükleer silahsızlanma antlaşmasını imzalamamış ülkeler arasında.

Ankara şu anda diplomatik girişimlerini sürdürerek, çatışma ortamının bölgeye yayılmadan ve birçok riski beraberinde getirmeden bitirilmesini sağlamaya çalışıyor. O noktada İran üzerinde masaya dönmesini sağlama amaçlı bir etki ve rolü olabileceğini taraflara iletiyor, ama çatışma sürerken İran’ın da bunu yapması beklenemez. İran tarafı, “İsrail sürdükçe biz de sürdürürüz” görüşünde. O yüzden önce İsrail’in saldırılarının durdurulması lazım gibi bir yaklaşım var. Burada da en güçlü aktör ABD. Cumhurbaşkanı, 24 saat içinde iki kez Trump ile görüştü. Şimdi ABD yönetiminin net bir tutum alması bekleniyor.

Neticede ABD’de karar alma süreci uzadıkça veya dengesiz bir tavır gündeme geldikçe, “İsrail’e koşulsuz destek verelim” görüşündekiler bundan faydalanıyor. ABD içinde de İran’da rejim değişikliğini savunanlar var.

Nükleer kapasitenin yok edilmesi kadar, İran’da rejim değişikliğini savunanlar da var. Ancak Ankara’da genel yaklaşım, bunun kısa zamanda olma ihtimalinin bulunmadığı yönünde. Benzer süreçlerin 10-15 yılı bulduğu hatırlatılıyor; Irak örneği, Lübnan örneği, Suriye örneği verilerek… Kaldı ki mevcut yönetimin gitmesi durumunda yerine kimin geleceği de belli değil. Belirsizlik ancak ve ancak istikrarsızlığı beraberinde getirir ve bu bölgedeki hiçbir ülkenin isteyeceği bir şey değil, deniyor.

Tek çıkış yolu, İsrail’in durması, İran’ın masaya dönmeye ikna edilmesi. Ankara da bu perspektiften görüşmeler yapmayı sürdürecek.

21-22 Haziran’da İstanbul’da yapılacak İslam İşbirliği Teşkilatı Dışişleri Bakanları Zirvesi bu anlamda daha bir önem kazandı. 57 üyesi var. Irak, Libya, Lübnan, Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan gibi mevcut çatışma ortamından etkilenebilecek tüm bölge ülkeleri dışişleri bakanları İstanbul’da olacak.