Klasik iktisat öğretisinde faiz etkili
araçtır. Enflasyonist dengesizliğin
oluştuğu dönemlerde faiz
yükselerek hanehalkının tasarruflarını
artırarak, tüketimini kısarak, firmaların
yatırımlarını azaltarak, tasarruf-yatırım
dengesini sağlayarak, enflasyonist
baskıyı önler, fiyat istikrarını sağlar.
Deflasyonist eğilimin olduğu fiyatların
azaldığı dönemlerde de faizlerin
düşmesi, hanehalkının tasarruflarını
azaltarak tüketimini artırarak, firmalara
yatırımı özendirerek, ekonomide canlılık
yaratarak fiyat dengesini sağlar.
Gerçek ekonomik yaşamda olay bu
denli basit faiz bu denli bir değişken,
etken araç değildir. Tasarrufları etkileyen
reel faktörler vardır. Faizi gerçekten
düşürmek isteniyorsa tasarrufların
kurumsallaştırılarak artırılması gerekir.
Tasarruf başlıca dört alanda:
(I) Firmalar,
(II) Sosyal güvenlik kurumları,
(III) Kamu sektörü, genel bütçe, yerel
yönetimler,
(IV) Hanehalkında oluşur.
Faizin hanehalkı tasarrufu üzerinde
sınırlı etkisi dışında diğer alanlarda etkisi
ya yok ya da çok zayıftır.
Firmalar, faaliyetleri sonucu kaynak
yarattıklarında, faaliyetlerini genişletmek,
yatırımları için daha az borçlanmaya
ihtiyaç duyacak özkaynakla
finansman firmaları, ekonomik krizlere,
dalgalanmalara siyasal baskılara karşı
da güçlü hale getirecektir.
Sosyal güvenlik kurumlarında
oluşacak tasarruf miktarını, yasal
düzenlemeler, işgücü, işgücüne katılım,
istihdam, kaynakların kullanımı gibi
etkenler belirler. Sigorta şirketleri de bu
kapsamdadır.
Merkezi ve yerel yönetimler, sosyal
ve ekonomik altyapı yatırımlarına göre
bütçelerinden kaynak özgülemesi
yaparlar.
Hanehalkı tasarrufu, gelire, zaman
tercihine, ihtiyat saikine dayanır.
Tasarrufun oluşumundan daha önemli
yönü kullanımıdır. Hanehalkının
tasarrufunda zaman tercihi, güven,
ihtiyat saiki belirleyici olduğundan,
ekonomik, politik, hukuki istikrar
yönlendiricidir. İstikrar yoksa tasarruf
bir ekonomik terim olarak “hoard” edilir,
gömülür, yaygın deyişle yastık altına
girer. Bütçe kirliliğinde yatırım kavramı
da reklam amaçlı kullanılmaktadır.
Ekonomik olarak yatırım kavramı,
gelecekte mal ve hizmet üretmek, reel
gelir değer yaratmak amacıyla kaynak
özgülenmesidir.
Yatırım olarak ifade edilmekle beraber;
altın, döviz, benzeri yabancı varlık,
borsada hisse senedi alımı yatırım değil,
tasarrufun değerlendirilmesidir. İşlemle
yeni bir katma değer yaratılmamakta,
mülkiyet el değiştirmektedir. Bu gibi
işlemleri “plasman” olarak ifade etmek
yerinde olur. Olayda yeni değer yaratma
değil, rant, getirim arayışı, mülkiyetin el
değiştirmesi vardır.
Hanehalkı birikimlerini gelecekte
barınma ve/veya gelir sağlayacak
yönde değerlendirmek gerekir.
Önerilen kamu garantili sonu açık
sermayeli anonim şirket türü finansal
varlık olarak ilgi çekmedi. Sonu açık
anonim ortaklıklarda şirket, çıkarmış
olduğu pay senedine, güncel defter
değeri üzerinden geri almak taahhüdü
vermektedir. Pay senedi böylece likidite
kazanarak, temettü almak ve değer
artışından da yararlanmak olanağı
vermektedir. Ancak kâr payı ve değer
artışı sınırlı ölçüde kalır.
Gösteri olarak bazı kesimlere rant
sağlama, kaynak aktarma amacıyla
sık sık faizle oynamak yerine, faize
düşük reel geliri düzeyinde istikrar
kazandırmak isteniyorsa tasarrufları
kurumsallaştırarak artırmak, politik,
ekonomik istikrarı sağlamak, hukuki
güvenceyi yaratmak gerekir. O zaman
hedeflere ulaşılabilir. Ekonomik, politik
istikrarın olmadığı hukuki bağımsızlık
sıralamasında 173 ülke arasında
148’inci sırada yer alan ülkede faizle
oynayarak istikrar da tasarruflarda reel
artışın etkin kullanımı da sağlanamaz.
