Esmer, zayıf, orta boylu, bıyıklı, fötr şapkalı bir adamdır Orhan Kemal. Kendi deyişiyle “betonunda bile ot biten bereketli Çukurova toprakları”nda doğdu. Yıl 1914, eylülün 15’inde. Gerçek adı Mehmet Raşit Öğütçü’dür, beş çocuk babasıdır. Kaleminden başka kaybedecek bir şeyi olmayan bir yazı işçisidir.
‘SEN KİMDEN YANASIN DELİKANLI?’
En iyi dostlarından biri olan, bir başka edebiyat devi, yazı ustası Yaşar Kemal’le hapis sonrası tanışırlar Adana’da, yıl 1943. Ortak bir arkadaşları tanıştırmıştır onları. Orhan Kemal düz yazıya yönelmiştir ancak o yıllar Yaşar Kemal şiire gönül düşürmüştür. Yazdıklarını Orhan Kemal’e okur sık sık. Bir keresinde yine okur bir şiirini. Anlatsın Yaşar Kemal:
“Dinledi. ‘İyi, iyi… Güzel.’ dedi. Beni şöyle bir tepeden tırnağa süzdü. Gözleri yırtık ayakkabılarımın üstünde bir süre durdu. Keskin bıçak gibi sert bir sesle ‘Allah aşkına söyle delikanlı, sen kimden yanasın?’ diye sordu.
O gün Adana istasyonuna gittik. Adana istasyonu bir yırtık pırtık insan pazarıdır. Binlerce insan gece gündüz, toprak gibi, o istasyonda kaynaşır durur. İstasyonun önü o zamanlar boştu. Her gün o düzlükte on beş, yirmi köy kalabalığı hasta sayrı, sıtmalı, kaynaşır dururdu… Üstleri başları paramparça binlerce insan… Hayvan hayatından daha aşağı bir durumda… Bir içimlik suya muhtaç insanlar… Orta Anadolu’dan dimdik gelmiş, Çukurova’da hastalanmış, sıtmadan zangır zangır titreyen insanlar… Orhan: ‘Bak’ dedi, ‘Şair arkadaş bunlardan yana mıyız, Temir Ağa’dan yana mı?’
Kimden yana olmalıydık? Orhan’ın sözleriyle her şey dank etmişti kafama. İşte o gün orada, Adana Garı’nın önünde kararımı verdim, kimden yana olmam gerektiğine. O gün bugündür de kararımdan hiç geri dönmedim.”
O yıllarda Adana’da sürgünde olan Arif-Abidin Dino kardeşlerle de buluşur, sohbet ederler. Dino kardeşler kitaplar verir onlara, resimden, edebiyattan, sanattan, siyasetten, Çukurova insanından konuşurlar bir araya geldikçe. Nâzım’ın hücresinden sonra burası ikinci bir kültür okulu olur Orhan Kemal’e. İsim bile bulmuşlardır kendi aralarında: “Adana Akademisi.”
‘NASIL YAŞADIKLARINDAN HABERİM YOK’
Orhan Kemal’e göre edebiyat, dünyayı değiştirmenin araçlarından biriydi. Kendi sözleriyle o “insanlığın, insanlık tarafından, insanlık için yönetilmesi çabası adına” sanat yapsa da edebiyatın çok işlevselliğini hiçbir zaman göz ardı etmemiştir.
Onun kitapları okurunu biçimlendiren, onların dünyasında iz bırakan kitaplardır.
Usta, eserlerinde hep yoksul insanları, işçileri, yaşam koşullarının zorluklarını anlatıp komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1956 yılında kovuşturmaya uğrar. Hâkim, Orhan Kemal’e bu durumun nedenini sorar. Usta ise “Ben gerçekçi bir yazarım. En iyi bildiğim konuları anlatırım. Varlıklı yurttaşların yaşayışlarını bilmiyorum, nasıl yaşadıklarından haberim yok” der ve beraat eder.
‘İNANDIĞIM DOĞRULARIN ADAMI OLDUM’
Orhan Kemal, Bulgar Yazarlar Birliği’nin çağrısı üzerine gittiği Sofya’da, tedavi gördüğü hastanede 1970 yılında aramızdan ayrıldı, günlerden 2 Haziran’dı. Ustası Nâzım Hikmet gibi sıcak bir haziran günü ölmüştü.
Yatırıldığı hastanede ölümünden bir gün önce hekimlerden aldığı kâğıda “İnsan dediğin birden ölmeli. Her şey birden bire olmalı… Böyle ölmek isterim, kimseye muhtaç olmadan… Eşe dosta selam. İnandığım doğruların adamı oldum, böyle yaşadım. Karınca kararınca bu doğruların savaşını daha çok sanatımda yapmaya çalıştım. Kursağıma hakkım olmayan bir tek kuruş dahi girmemiştir” yazmıştı.
OLCAY BAĞIR
YAZAR
