Küresel kapitalist sistemin
2008-2009 krizi sonrası
içerisine girdiği resesyon süreci,
Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki
rejim değişiklikleri ve ardından
yaşanan kitlesel göç hareketliliği
ile daha da katmerleşen
bir ekonomik durgunluğun
yaşanmasına neden oldu. 2020
yılı başından itibaren tüm
dünyayı saran COVID-19 salgını
ve Ukrayna-Rusya, İsrail-Filistin
ve son olarak İran-İsrail arasında
başlayan çatışmalar ekonomik
krizi küresel ölçekte daha da
derinleştirdi. Her ekonomik
krizde olduğu gibi içinden
geçtiğimiz krizin bedelini de
emeğini belirli bir ücret karşılığı
satmak zorunda kalan çalışan
sınıflar ödemek zorunda kaldı.
Dünyanın en zengin yüzde
1’lik kesimi, bu “kriz” ortamında
asgari net servetlerini 13.7
milyon dolara taşırken dünya
genelindeki toplam servetin
neredeyse yarısını (yüzde 45.8)
elinde bulundurdu. Dünya
nüfusunun çoğunluğunu
oluşturan yüzde 55’lik kesimin
toplam gelirden aldığı pay ise
sadece yüzde 1.3’lük dilimle
sınırlı kaldı. Gelir eşitsizliğinde
gün geçtikçe açılan bu makas,
söz konusu krizin emekçi
sınıflarla sınırlandırıldığını,
büyük sermaye sınıfının bu
süreçten kârlılıklarını artırarak
çıktığını ortaya koyuyor.
DERİNLEŞEN EŞİTSİZLİK
Türkiye ekonomisi, küresel
kapitalist sistemden ayrı
değerlendirilemez. 2017
referandumu sonrası yaşanan
rejim değişikliğiyle birlikte
yoğunlaşan siyasal ve ekonomik
çalkantılar, küresel kapitalist
sistemde yaşanan tıkanıklıklarla
birleşince Türkiye gibi dışa
bağımlı büyüme stratejisini takip
eden ve kur dalgalanmalarına
karşı hassas olan ekonomik
yapıyı sarsmaya başladı. 2018
döviz kriziyle birlikte hızlanan
Türk Lirası’nın değer kaybetme
süreci, enflasyonun artmasıyla
çalışan sınıfların hızla mutlak
yoksullaşmasına neden olurken,
borsa spekülasyoncularının
kârlılıklarını katlamalarını
sağladı.
Göreve gelmesiyle birlikte
uygulamaya koyduğu IMF
programıyla krizin faturasını
emekçilerin sırtına yükleyen
Hazine ve Maliye Bakanı
Mehmet Şimşek, sermayedarlara
dönük teşvik ve muafiyet
politikalarıyla işverenleri
rahatlatırken emekçilerin
ücretlerini baskılamaya dönük
bir politika izlemeye başladı.
2023 seçimleri öncesi politik
saiklerle iktidar eliyle açılan
Hazine muslukları, 2025 yılının
başından itibaren sermayedarlar
için açık kalmaya devam etti.
KRİZİN BEDELİ EMEKÇİYE
2025 yılı için uygulamaya konan asgari ücretin, masada işçi tarafını yok sayan ve TÜİK tarafından açıklanan şaibeli enflasyon oranının dahi altında bir
zamla belirlenmesi, büyük sermayedarları yıl içerisinde gerçekleştirecekleri toplusözleşmelerde enflasyon oranlarının altında zam teklifi sunmaları için cesaretlendirdi. Nitekim, İstanbul Sanayi Odası’nın yayımladığı
Türkiye’nin en büyük 500 şirketi
(İSO 500) listesinde birinci sırada
yer alan TÜPRAŞ’ta bu yıl bağıtlanan 2025 sözleşmesinin ilk altı
ay için işçilere enflasyon oranının
altında bir zam vermesi ücretleri
baskılama politikasının eşgüdümünü ortaya koydu.
Kamu işçilerinin 2025 yılı
başından itibaren beklediği
zam beklentilerine karşı
TÜHİS tarafından aylar sonra
açıklanan yüzde 16’lık teklif,
eylül ayı içerisinde görüşmeleri
başlanacak Türkiye’nin en büyük
grup toplu iş görüşmesi olan
MESS ve metal işçisi sendikaları
arasındaki mücadele sürecinin
zorluğunu da ortaya koyuyor.
Krizin bedelini sırtlayan
emekçileri resmi enflasyon
oranlarının altında ezdirmemek
yıl içerisinde verilecek emek
mücadelesinin başlangıç
noktasını oluşturuyor.
KAAN EROĞUZ
ARAŞTIRMACI
