“Gizli tanık” konusu,
ilk kez 1 Nisan
2005 tarihinde
yürürlüğe giren Ceza
Muhakemesi Kanunu’nun
(CMK) 58. maddesi ile
mevzuatımıza girmiştir.
Tanık olarak dinlenecek
kişilerin kimliklerinin
açıklanması kendileri veya
yakınları açısından ağır
bir tehlike oluşturacaksa,
kimlikleri saklı tutulur. Bu
düzenleme ile daha çok örgüt
suçları çerçevesinde işlenen
suçlarla ilgili olarak tanığın
kimliğinin gizli tutulması
amaçlanıyordu.
Kamuoyunda “gizli tanık”
olarak bilinen kurum, özel
olarak ve daha ayrıntılı bir
biçimde 5 Temmuz 2008
tarihinde yürürlüğe giren
5726 sayılı “Tanık Koruma
Kanunu” ile düzenlenmiştir.
Örgüt suçları yanında 10
yıl veya daha fazla hapsi
gerektiren suçlar ile müebbet
hapis suçları da bu kanun
kapsamına alınmıştır.
SOMUT DELİLLERE ULAŞILMALI
CMK. 58. maddesi ile
avukatların gizli tanığa soru
sorma hakkı korunmuşken
5726 sayılı yasa ile bu hak
hakim iznine bağlanarak,
neredeyse imkânsız bir
hale getirilmiştir. Yani yeni
yasa ile savunma hakkı da
kısıtlanmıştır. Böylece Avrupa
İnsan Hakları Mahkemesi’nin
(AİHM) adil yargılanma hakkı
kapsamında çok önemsediği
“silahların eşitliği” ilkesi de
zedelenmiştir.
Gizli tanık konusu, Avrupa
Konseyi’ne üye ülkelerin
çoğunda ve bu arada
ABD’de yıllardır uygulanan
ve iyi sonuç alınan bir
kurumdur. AİHM’de de
kabul görmektedir. Burada
önemli olan, gizli tanık
beyanları ile somut delillere
ulaşılabilmesidir. Yani
gizli tanığın ifadesi ile
somut delillere ulaşılabilir
ve suç ile suçlular ortaya
çıkarılırsa, faydalı bir
kurum olabilir. Ancak gizli
tanığın delile ulaşmayı
sağlamayan, iftiraya
dayalı, soyut beyanları ile
masum kişiler suçlanır ise,
beklenen faydadan çok,
zararlı bir kurum haline
gelebilir. Bugün ülkemizde
yaşananlar, tam da budur.
MASUMİYET KARİNESİNİN İHLALİ
Bu kurumun daha dikkatli işletilmesi, masum insanların husumete dayalı gizli
tanık ifadeleri ile suçlanmaması gerekir. Aksi durum,
masumiyet ilkesinin ihlali
sonucunu doğurur ki bu da
verilen kararların AİHM’de
ihlal ve tazminatla sonuçlanmasına yol açacaktır.
AİHM’ye göre mahkûmiyet
kararları, sadece gizli tanığın ifadesine dayandırılamayacağı gibi, bu ifade ağırlıklı rol oynayan delil konumunda da olmamalıdır. Yani gizli tanığın ifadesi ve bu ifade ile ulaşılan
bilgi ve deliller, başka somut delillerle de desteklenmelidir. Aksi durum, adil
yargılanma hakkının ihlali olur (AİHM, Kostovski ve
Doorson Kararları).
Yargıtay içtihatlarına
göre de sadece gizli
tanığın ifadesiyle hüküm
kurulamaz. Gizli tanık
beyanlarının mutlaka
maddi gerçeğin ortaya
çıkarılmasına hizmet
eden diğer delillerle
desteklenmesi gerekir
(Yargıtay CGK 2012/1-93E,
2012/225K). Sanığın ve
avukatının gizli tanığa soru
sorma hakkının kısıtlanması
da adil yargılanma hakkının
ihlalidir.
Ülkemizde ilk kez
Ergenekon kumpas
davaları ile gündeme gelen
gizli tanık konusunun,
günümüzde Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi (AİHS)
ve AİHM kararlarına uygun
olarak adil yargılanma
hakkı, masumiyet karinesi
ve silahların eşitliği ilkesi
gözetilerek işletilmediğini
görüyoruz.
Son aylarda somut hiçbir
delile dayanmayan, kimi
“gizli tanık” beyanlarıyla
suçsuz ve günahsız
insanların aylarca tutuklu
kalması, hem mevcut
anayasamıza hem tarafı
olduğumuz AİHS’ye hem
de yargı yetkisini kabul
ettiğimiz AİHM içtihatlarına
açıkça aykırıdır. Türkiye,
süratle yasalarımıza,
anayasaya ve AİHM
içtihatlarına aykırı bu “gizli
tanık” uygulamasından
vazgeçmelidir. Aksi durum,
“muhalif” kesime “düşman
hukuku” uygulanması olur
ki bu da problemli olan
insan hakları karnemizin
daha da kırıklarla
dolmasına neden olacaktır.
Türkiye’nin önümüzdeki
süreçte AİHM’ye onlarca
dosyadan mahkûm olacağını
öngörmek için müneccim
olmaya gerek yoktur…
