Hürmüz Boğazıdünya enerji ticaretinin ana arterlerinden biri olarak kabul ediliyor. İran ile Umman arasında yer alan ve Basra Körfezi‘içinde Umman Denizi’ne bağlayan boğaz, dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20’sine ev sahipliği yapan bir geçiş noktası.
ABD Enerji Bilgi İdaresi (EIA) verilerine göre 2023 yılı itibarıyla günde ortalama 20,5 milyon varil ham petrol bu koridordan taşınıyor. Bu miktar, deniz yoluyla taşınan küresel petrolün yaklaşık üçte birine karşılık geliyor.
Yalnızca petrol değil, Katar başta olmak üzere Körfez ülkelerinden çıkan sıvılaştırılmış doğalgazın büyük bölümü de bu dar geçitten geçiyor. Bu nedenle Hürmüz’ün kapanması durumunda küresel enerji arzı bir anda daralabilir ve petrol fiyatlarında keskin artışlar yaşanabilir.
Uzmanlara göre bu durum, 2011’de İran’ın benzer bir tehdidinin ardından Brent petrolün 125 doları aştığı senaryonun çok daha ötesine geçebilir.
ENERJİ KRİZİ
Sadece enerji değil, küresel ticaret zincirleri de boğazın kapanmasından doğrudan etkilenir. Özellikle Asya ülkeleri; Japonya, Güney Kore, Hindistan gibi enerjiye büyük ölçüde bağımlı ekonomiler krizin ilk halkasında yer alır. Avrupa pazarı ise artan LNG fiyatları ve alternatif arz kaynaklarının sınırlılığı nedeniyle kısa sürede enerji krizine sürüklenebilir.
Askerî açıdan değerlendirildiğinde, Hürmüz Boğazı’nın kapatılması yalnızca ekonomik değil, jeopolitik bir kırılma anlamına gelir. ABD’nin Katar, Bahreyn, Kuveyt Vezik Bae’de bulunan üsleri, İran’ın kısa menzilli füze menzilinde bulunuyor. CNN’e konuşan analistler, İran’ın binlerce balistik füzesiyle bu üsleri hedef alabileceğini ve bölgede doğrudan ABD-İran çatışmasının kaçınılmaz hâle gelebileceğini belirtiyor.
DOMİNO ETKİSİ YARATIR
Uluslararası hukuk açısından da deniz trafiğine yönelik bu tür bir engelleme, “savaş eylemi” olarak tanımlanıyor. Bu durumda yalnızca Abd değil, NATO üyesi pek çok ülke enerji güvenliği gerekçesiyle doğrudan müdahil olabilir.
Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikaları Merkezi’nden Prof. Jason Bordoff’a göre Hürmüz Boğazı’nın kapanması, enerji, sigorta, lojistik, deniz hukuku ve jeopolitik istikrar alanlarında eşzamanlı bir domino etkisi yaratır. “Küresel sistemin kırılganlığı bu boğazda düğümleniyor,” diyen Bordoff, bu tür bir krizin etkisinin sadece bölgesel değil, dünya ekonomisinin tüm dengelerini sarsabilecek güçte olduğunu vurguluyor.
ABD’NİN İRAN’A SALDIRISI
ABD Başkanı Donald Trump– Ford– Nathanz Vezik İcrahan’daki İran nükleer tesislerine düzenlenen saldırıyı “tarihi bir askeri başarı” olarak duyurdu. B-2 tipi bombardıman uçaklarının yer aldığı operasyonda İran’ın nükleer altyapısının “tamamen yok edildiği” iddia edildi.
İran Atom Enerjisi Kurumu ise saldırıyı doğrulayarak ABD’ye karşı uluslararası yasal süreç başlatacaklarını bildirdi. Aynı açıklamada İran’ın nükleer programını sürdüreceği mesajı verildi.
İsrail Başbakanı Binyamin NetanyahuTrump’ı cesur kararı için tebrik etti. Öte yandan İran’a yakın kaynaklardan gelen açıklamalar gerilimi daha da tırmandırdı. Kayhan gazetesi, İran Devrim Muhafızları’nın ABD’ye ait üsleri hedef alması gerektiğini savundu. Henüz İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’den doğrudan bir açıklama gelmiş değil.
MİSİLLEME TEHLİKESİ
ABD tarafında ise yüksek alarm durumu sürüyor. Başkan Trump, Gerçek Sosyal platformundan yaptığı paylaşımda, “İran’dan gelecek herhangi bir misilleme, bu gece gördüğünüzden çok daha büyük bir güçle karşılanacaktır” ifadelerini kullandı. Bölgede hava savunma sistemlerinin devreye girdiği, Tahran semalarında gece boyunca yoğun hava trafiği yaşandığı bildirildi.
Cnn’ds Rhea Mogul’un aktardığına göre, Başkan Donald Trump, “İran’ın misillemede bulunacağına dair gerçek bir endişe” olduğunu söyledi.
Gözler şimdi, İran’ın nasıl bir karşılık vereceğinde. Özellikle Hürmüz Boğazı’nın kapatılması gibi radikal bir adım, yalnızca ABD-İran çatışmasını değil, dünya ekonomisinin kırılgan dengelerini de altüst edecek bir sürecin başlangıcı olabilir.
