19. yüzyılda yaşamış Alman ressam Caspar David
Friedrich’ın bir eseri var ki hem sanat tarihini hem de görenleri,
aurası ile etkisi altına alır. Koyu yeşil paltolu sağ elinde
baston tutan bir adam, saçları rüzgârda dalgalanırken kayalık
bir uçurum kenarında sırtı dönük biçimde ayakta durmaktadır.
Sisle kaplı manzarayı izlemektedir ve sislerin arasından kısmen
gözüken başka kayalıkların ötesine doğru bakmaktadır. 1818
tarihli “Bulutların Üzerinde Yolculuk” romantik dönemin en
önemli baş yapıtlarından biridir. Öte yandan sizlere aynı
ressamın başka bir eserinden söz etmek istiyorum. “Yalnız
Ağaç”, 1822 yılında sipariş üzerine sanatçının ürettiği
bir eseridir. Bu eseri ilk gördüğümde çok etkilenmiştim. Tıpkı
yolculuklarım sırasında gördüğüm manzaranın ortasında tek
başına duran ağaçlar gibiydi. Gölgesiyle bir yolcuya sığınak
olan, görüntüsüyle melankoli ve başka duygular uyandıran yalnız
ağaçlar. Resme geri dönecek olursam merkezdeki yalnız meşe ağacı
gücün, direnmenin ve tek başına da olsa bilgeliğini dünya ile
paylaşmanın anlatısını barındırır.
500 MİLYON
YILLIK İLETİŞİM
Peki acaba gerçekte de ağaçlar
yalnızlık çeker mi? Bu soru uzun bir süredir kafamda dolanıp
duruyordu. Yanıtı için ilk olarak ağaçların birbiri ile
iletişim kurup kurmadığına ve kuruyorlarsa bunu nasıl
yaptıklarına bakmak lazım. Ağaçlar, kökleri aracılığıyla
mantarlar ve kimyasal sinyaller kullanarak iletişim kurar. Yaklaşık
500 milyon yıllık geçmişe sahip yeraltı ağı (Wood Wide Web),
ağaçların besin ve uyarı iletilerini paylaşmalarını sağlar.
Stres altındaki ağaçlar diğerlerine tehlike sinyalleri göndererek
durumu haber verir ve savunma kimyasalları salgılar. Ayrıca mikro
iklimler oluşturarak nemi ve sıcaklığı dengelerler. Doğal
topluluklar içinde gelişmesi ağaçların en iyi hallerine
ulaşmaları için gereklidir, tek tip dikilen kentsel ağaçlar bu
iletişimden mahrum kalır ve zayıflar.
Nebraska
Statewide Arboretumu Yeşil Altyapı Koordinatörü Justin Evertson
“Yalnız ağaçlara nasıl yardım edilmeli” isimli makalesinde
ağaçların doğal olarak az çimen bulunan ormanlarda yetiştiğini,
çimlerle çevrili tekil bireyler olarak dikildiklerinde zarar
gördüklerini ifade ediyor. Çim biçmenin, herbisitlerin ve
sıkıştırılmış toprağın, ağacın köklerine zarar verdiğini,
ağaçların mantar ve mikrobiyal yaşam açısından zengin, gevşek
toprakları tercih ettiklerini de vurguluyor.
DÜNYANIN
EN YALNIZ AĞACI
Antarktika’daki Campbell Adası
gezegenimizin ün ücra köşelerinden biri. Öyle ki 19. yüzyılın
başına kadar bu adanın varlığı bile bilinmiyordu. Burada
yaşayan “Sitka ladini Picea sitchensis”, Guinness Rekorlar
Kitabı tarafından “dünyanın en yalnız ağacı” ilan
edildi. Bunun nedeni, ona en yakın ağacın yaklaşık 222 km
uzaklıktaki Auckland Adaları’nda bulunmasıdır. Unutmadan Yeni
Zelanda’daki Jeoloji ve Nükleer Bilimler Enstitüsü (GNS Science)
birkaç yıl önce ağacın iklim değişikliği ve karbon dengesi
arasındaki ilişki hakkındaki çalışmalara büyük destek
verdiğini de açıkladı.
