Nisan ayında yaşanan bir olay, 14 Haziran’da sosyal medyada yoğun şekilde paylaşıldı: Güvenlik kamerası kaydında, İtalyan sanatçı Nicola Bolla’nın Swarovski kristalleriyle kaplı Van Gogh sandalyesi, bir ziyaretçinin üzerine oturması sonucunda paramparça olduğu görülüyordu. 4 Haziran’da ise Çin’de daha da vahim bir güvenlik ihlali yaşanmıştı: Xi’an’daki Terrakota Ordusu Müzesi’ndeki bir ziyaretçi, koruyucu bariyerleri aşarak 5.4 metre derinlikteki çukura atladı ve MÖ 209 yılından kalma iki terrakota savaşçıya zarar verdi. Ardı ardına yaşanan olaylar, müze güvenliğinin yalnızca sıradan önlemlerle sınırlı kalamayacağını, sistemli ve çok katmanlı bir yaklaşım gerektirdiğini ortaya koyuyor.
SANAT ESERLERİNİN KORUNMA TARİHİ
Sanat eserlerinin korunması sorunu, aslında ilk kez modern müzeciliğin doğuşuyla birlikte gündeme gelmiştir. 18. yüzyılın sonunda Fransız Devrimi sırasında kurulan Louvre Müzesi, kraliyet koleksiyonlarının “halka açılması” düşüncesiyle doğmuştu. Ancak bu açılma, aynı zamanda kamunun eserle nasıl ilişki kuracağı sorusunu da beraberinde getirdi. Bir yanda aydınlanmacı bir idealle sanatı demokratikleştirme arzusu vardı diğer yanda bu eserlerin fiziksel olarak korunmasının gerekliliği. Bu çelişki, zamanla müzelerde artan cam vitrinler, alarm sistemleri ve “Lütfen dokunmayınız” tabelalarıyla çözümlenmeye çalışıldı. Ancak bu örneklerle de gördüğümüz gibi fiziksel önlemler her zaman yeterli olmayabiliyor.
Bu noktada teknolojik çözümlerin önemi yadsınamaz. Modern müzeler, artık yapay zekâ destekli hareket sensörleri, yakınlık alarmları ve anında müdahale sistemleri ile eserleri koruyabiliyor. Amerikan teknoloji şirketi Art Sentry gibi girişimler, müzelere özel kamera tabanlı hareket algılama sistemleri geliştirerek eserlerin etrafında koruma alanları oluşturuyor ve ziyaretçiler bu alanlara girdiğinde anında uyarı veriyor. Bu sistemler, yalnızca güvenlik görevlilerinin gözlemlediğinden 75 kat daha fazla müdahaleyi tespit ediyor ve tüm nesne müdahalelerinin yüzde 92’sinden fazlasını önlüyor. Sentry Intelligence gibi yeni nesil yapay zekâ çözümleri ise müze ortamında yanlış alarmları yüzde 90’a varan oranlarda azaltarak gölgeler, yansımalar ve çevresel değişikliklerin neden olduğu yanlış alarmları filtreleyip gerçek tehditleri tespit edebiliyor.
GÜVENLİK İÇİN YENİLİKÇİ ÇÖZÜMLER
İtalya’daki Bologna Müzesi, ziyaretçi davranışlarını anlamada öncü bir yaklaşım sergiliyor. ShareArt isimli yapay zekâ destekli video analitik sistemleri kullanan müze, ziyaretçilerinin sanat eserlerine olan ilgisini ölçmek için yüz ifadeleri, beden duruşu ve eserlere yakınlık gibi verileri analiz ediyor. Bu tür sistemler, kişilerin eserlere fazla yaklaşmasını, ellerini uzatmasını veya tehlikeli hareketlerde bulunmasını önceden tespit edebilir ve bu gelişmeler, müzelerin geleceğinde güvenlik görevlilerinin iş yükünü azaltarak daha otomatik bir sisteme geçişi temsil ediyor olabilir.
Bu teknolojilerin bir avantajı, fiziksel bariyer gereksinimini azaltarak ziyaretçinin sergilenen eserlerle daha derin bir bağ kurmasına olanak sağlaması. Cam vitrinler, güvenlik şeritleri veya uyarı tabelaları gibi geleneksel önlemler, çoğu zaman izleyicinin sanatla kuracağı duygusal temasın önüne geçebiliyor. Oysa yapay zekâ destekli sistemler sayesinde güvenlik daha görünmez ama daha etkin bir biçimde sağlanabilecek. Bu yeni dönem, belki de müzeciliğin geleceğini şekillendirecek ve fiziksel sınırları değil izleyici deneyimini önceliklendiren bir güvenlik anlayışını doğuracak.
