Onları Amerika kıtasına, Batı
Avrupalı göçmenler gemilerle
16. yüzyıldan itibaren
taşımaya başladılar; Norveç faresi,
Yeni Dünya’ya böyle adım attı. O
gün bu gündür, ABD ve Kanada
fareden çok çekiyor; mücadeleye
devam. Ancak fare istilasına karşı
en iyi mücadeleyi Kanada’nın 10
eyaletinden birisi olan Alberta
yapmakta.
Handiyse Türkiye
büyüklüğündeki Alberta, fare
imhasında dünya birinciliğini 75
yıldır koruyor. Bu mücadeleye
1950’de Fransız kökenli bir
Kanadalı olan Napolyon Louis
Poulin kalkışmıştı. Şu anda “sıfır
fare” ile Alberta pirüpak ise bunu
ona borçlu.
Napolyon’u bir çiftlikte geçen
çocukluğunda yaşadığı travma
azılı bir fare düşmanına çevirir.
Köpeğine saldıran farelerin onu
paramparça edip yediğini görünce
yaşamı boyunca onları yok etmeye
kararlı bir savaşçı olur. Veterinerlik
eğitimi yaparken çalışma
alanını belirlemişti bile…
Aslında aşırı fare korkusumusofobisi olan, bunu
yenebilmek için Mickey
Mouse karakterini
yaratıp hafife almaya
çalışmış çizgi film
yapımcısı Walt Disney gibi sanata
yönelmeyecekti, doğrudan fareleri
hedef aldı. Bir başka çizgi film
kahramanı kedi Tom’un sevimli
fare Jerry ile oynaması gibi işin
eğlencesinde değil, “savaşı”ndaydı.
Alberta’nın doğusundaki eyalet
Saskatchewan’dan doğru işgale
kalkışan fareleri yok etmek üzere
“Poulin’s Pest Control” adında bir
şirket kurdu.
‘Betten Sonra’
Alberta eyalet hükümeti,
Napoleon’un methini duymuştu ve
günün parasıyla kıymetli sayılacak
bir kontrata imza attı; 150 bin
dolarlık bir sözleşmeydi bu ve
1225 km uzunluğundaki eyalet
sınırında fare avı başladı. O günün
gazetelerinde toplu mezar kazılıp
ilaçlanarak gömülen on binlerce
farenin yığıldığı küçük tepeciklerin
fotoğrafları yayımlanmaktaydı.
18 ay sonra Alberta fareden
“temizlenmişti”; toplam 10
milyondan fazla fare. Sınırda
bir tampon bölge oluşturuldu,
kontroller o günden beri sürüyor.
Alberta’ya giren farelerin batıya
ilerlemesi artık olanaklı değil, öyle
olsa bile Kayalık Dağları-Rocky
Mountain’ı aşmaları da imkânsız.
Daha soğuk kuzey bölgesinde zaten
fare yaşayamıyor.
Napolyon’un fare avcısı
devriyeleri upuzun sınır boyunca
ahırları, saman balyalarını,
nakliye araçlarını, tahıl depolama
alanlarını dikkatlice inceliyor,
evleri didik didik ediyor. Alberta,
o zamanlardan bugüne, komşusu
Saskatchewan’dan farelere karşı
etkisiz kaldığı için şikâyetçi; federal
iki yönetim arasında fare krizi
sürüyor. Eyaletin fare savaşını
şimdi tarım bakanlığında
uzman olarak çalışan
Karen Wickerson da
üstlenmiş, o nedenle
Alberta’da “Bayan
Fare” olarak adı
geçiyor. Sınırda en
çok fare saldırısına sahne olan
kasaba Wainwright’taki ziraat
uzmanı Shelby Oracheski farelerin
yük kamyonlarına kaçak yolcu
gibi bindikleri görüşünde, “Onlar
tahıl sevkiyatı yapan kamyonda
gizlenmiş otostopçu olabilirler”
diyor; bir yandan yiyip bir yandan
yolculuk ediyorlar.
Fareler besi yemlerine ulaşırsa
tümünü atık sayıp imha etmeye
kadar kararlı bir uğraş veriliyor.
Fareye bulaşmış yemler hem
hayvan hem de insan sağlığı tehdit
ediyor. Fareler elektrik kablolarını
kemirerek evlere, diğer yapılara
zarar veriyorlar. Ayrıca insanlara
bulaşabilen 50 civarında farklı
patojen ve parazit taşıyabilirler.
Science Advances adlı bilim
dergisine göre ABD’de fareler
mikrop bulaşmış tarımsal ürünleri
ve gıda maddelerin imhası yüzünden
yılda 28 milyar dolar zarar
veriyorlar, Kanada’da ise 40 milyar
dolara yaklaşıyor; Alberta’da sıfır!
FAREYE CENAZE TÖRENİ
1950’lerde Napolyon-fare
savaşları sürerken gazetelere
yansıyan bir haber, halen gizemi
çözülemeyen bulmaca gibi kaldı.
Bir küçük yerleşim yerinde kasaba
halkı fare kontrol programına sıkı
sıkıya bağlıyken herhangi bir iz
bulduklarında hemen Napolyon’a
haber vermelerine karşın bir gün
bir çiftlikte bir kutuya konulmuş
fare ölüsü bulundu; etrafına küçük
çiçekler, yaprak ve otlar serpilmişti.
Yanında el yazısıyla bir not: “Sevgili
minik dostumuza elveda!” Mesele
ciddiydi, dedektiflikti, polisin
araştırmasına karşılık bunu kimin
yaptığı, fare cenazesine niye
kalkıştığı anlaşılamadı.
Amerikalı yazar John Steinbeck’in
“Fareler ve İnsanlar “romanını
anımsamamak ne mümkün! İri yarı
ve zihinsel engelli Lenny’e göz kulak
olan George adındaki arkadaşının
trajik hikâyesinde, hatırlarsınız,
Lenny fareleri yakalayıp okşamaktan
haz duymaktadır. Bir fareyi elinde
fazlaca sıkıp öldürür, onu cebinde
bir süre taşıyıp George’dan saklar,
sonra bir cenaze töreni yapmak ister.
Bu can sıkıcı fare tutkusu ve
korkusu, sanki Türk romancı İrfan
Yalçın’ın eserlerinde görülmez
mi! “H20 Kitap” tarafından
yayımlanmış “Fareyi Öldürmek”
başlıklı eserde roman kahramanı
Sabri Beyin baş edilemez
musofobisi onu sonunda bir
cinayete sürükler, çalıştığı devlet
dairesinde ne vakittir bir fareye
benzettiği müdürünün kafasına
daktiloyla vurur.
George Orwell’in distopik
ünlü eseri 1984’teyse roman
kahramanı Winston’ın totaliter
rejim tarafından işkenceye uğradığı
sahne unutulmaz. Yüzüne bir kafes
dolusu fare atılır, onun direncini
kıran bir işkencedir bu! Orwell’in
musofobisini romanda gördük,
Napoleon’un ise köpeğini canlı
canlı parçalayan fareler onu azılı
bir “savaşçı” yapmıştı.
Bilmem ki buna dair bilimsel bir
karşılık var mıdır ama ben antik
Yunancadan Latinceye doğru bir
kavram yazayım, belki literatüre
girer: Musoxenos; muso fare, xenos
düşman…
