Bir yanardağ, binlerce yıl süren sessizliğin ardından yeniden faaliyete geçebilir mi? Güney Amerika’daki And Dağları’nın en yüksek zirvelerinden biri olan Uturuncu, bilim insanlarının “zombi volkan” olarak tanımladığı olağanüstü bir doğa yapısı. Son 250 bin yılda patlamamış olmasına rağmen, yer kabuğunda meydana gelen deformasyonlar, gaz çıkışları ve yüzey yükselmeleri, Uturuncu’nun hala içsel bir enerjiye sahip olduğunu gösteriyor.

ZOMBİ VOLKANIN İÇ YÜZÜ

Bolivya’nın güneybatısında yer alan ve bölgenin en yüksek noktası olan Uturuncu yanardağı, 1990’lı yıllarda yapılan uydu radar görüntülemeleriyle dikkat çekmişti. Görüntüler, zirveye yakın 150 kilometrelik geniş bir alanın önce yükseldiğini, sonra da çöktüğünü ortaya koymuştu. Bu “sombrero” şeklindeki deformasyon, yer altındaki hareketliliğin bir işaretiydi.

Yeni çalışmada bilim insanları, yer hareketlerini izleyen sismik veriler, kaya basınçlarına dair bilgisayar modelleri ve radar görüntülemeleri gibi çok sayıda veriyi bir araya getirerek Uturuncu’nun yer altı yapısını detaylı biçimde ortaya koydu.

Altiplano-çalışma magma rezervuarı

Uturuncu’nun yaklaşık 10 ila 20 kilometre altında, “Altiplano-Puna Magma Gövdesi” olarak adlandırılan devasa bir magma rezervuarı bulunuyor. Bu 200 kilometre genişliğindeki yapı, Dünya kabuğundaki en büyük aktif magma kütlesi olarak biliniyor.

Araştırmalar, bu rezervuar ile dağın yüzeyi arasında hâlen aktif bir hidrotermal ağ bulunduğunu ortaya koydu. Magmanın ısıttığı yer altı suları ve gazlar, yukarı doğru hareket ediyor, yüzeye yakın odacıklarda toplanıyor. Bu hareketlilik de depremleri, gaz çıkışlarını ve yılda yaklaşık 1 santimetrelik yüzey yükselmesini tetikliyor.

BÜYÜK PATLAMA RİSKİ YOK MU?

Araştırma ekibinden Oxford Üniversitesi Yer Bilimleri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mike Kendall’a göre, şu an için Uturuncu’nun yeniden patlaması yönünde ciddi bir işaret yok.

“Deprem sayısında artış ya da sismik hareketliliğin derinden yüzeye doğru kayması gibi patlamayı tetikleyecek belirtiler görmüyoruz” diyen Kendall, mevcut süreci “sakinleşen bir volkanın buhar salımı” olarak tanımlıyor.

DÜNYADA ONLARCASI VAR: HER ZOMBİ VOLKAN AYNI DEĞİL

Cornell Üniversitesi’nden çalışmanın ortak yazarlarından Dr. Matthew Pritchard’a göre, dünyada Uturuncu gibi 50 civarında zombi volkan bulunuyor. Bunlar genellikle 12 bin ile 2,6 milyon yıl arası süredir patlamamış volkanlar. Bu yanardağların çoğu yalnızca sıcak su kaynakları ya da gaz çıkışları gibi jeotermal belirtiler gösterse de, bazıları jeotermal enerji ya da maden kaynakları açısından da araştırılıyor.