2024 yılına ait son işsizlik rakamları bu hafta açıklandı. İşsizlik oranı, 2024 yılı genelinde yüzde 8.7 olarak gerçekleşti. Bu oran, 2012’den bu yana yıllık bazda kaydedilen en düşük işsizlik oranı oldu. Bir yıl içinde 984 bin kişilik istihdam artışı yaşandı. Finansal koşullardaki sıkılaşma ve iktisadi aktivitedeki yavaşlamaya rağmen işsizliğin gerilemesi, 2024’ün en değerli kazanımı oldu.
İşsizlik oranının bu kadar gerilemesinin beklenmedik bir gelişme olduğunu da söyleyebiliriz. Nitekim Orta Vadeli Program (OVP), 2024’te işsizlik oranının yüzde 9.3 olarak gerçekleşeceğini öngörüyordu. İstihdamın zorlu koşullara karşı güçlü kalmasına neden olan unsurları şöyle özetleyebiliriz:
Koronavirüs salgını sonrasında aylarca yeni çalışan bulmakta zorlanan özel sektör, 2023’te zorluklarla oluşturduğu ekiplerini, işler biraz yavaşlayınca hemen dağıtmayı tercih etmedi. Şirketler, mesai sürelerini ve vardiyaları azaltarak da olsa çalışanlarını mümkün mertebe korumaya çalıştı.
Bu durum her şirket ve sektör için gerçerli olmadı. Sanayide ücretli çalışanların sayısı 2024’te 45 bin kişi azaldı. Hizmetler sektörüde ise iktisadi canlılık ve ciro rakamları daha iyiydi. Bu sayede hizmetler 2024’te istihdam artışını sürdürüdü. Ticaret sektörü de geçtiğimiz yıl istihdamda gaz kesmedi.
İşgücü piyasasındaki her gösterge, istihdam ve işsizlik oranı kadar olumlu değil. Madalyonun diğer yüzünde atıl işgücü oranındaki artış var. Toplam işsiz sayısı, potansiyel işgücü ve zamana bağlı eksik istihdamın toplamının toplam işgücüne bölümüyle hesaplanan atıl işgücü oranı, 2024’te ortalama yüzde 26.7 seviyesinde gerçekleşti. Bu oran, sene sonuna doğru yüzde 28’in de üzerine çıktı.
Atıl işgücü oranı, salgından önceki yıllarda ortalama yüzde 22.5 civarındaydı. 2023 ortalaması da bu seviyeye oldukça yakındı. Dolayısıyla 2024’te 4 puanlık bir artış yaşandı. Bu gelişme bize, elinde imkân olsa yarı zamanlı işler yerine daha uzun süreli işlerde çalışmak isteyenlerin ve normalde işgücü piyasasına girmeye niyeti olmasa da fırsat çıkması halinde değerlendirmeye alabileceklerin sayısının arttığını gösteriyor.
2019’dan SONRAKİ EN İYİ CARİ İŞLEMLER TABLOSU
2024’E ait veri tablosunun tamamlandığı bir başka gösterge, cari işlemler hesabı oldu. Türkiye ekonomisi, 2024 yılının tamamında toplam 10 milyar dolar açık verdi. Böylece cari açık, OVP’deki tahminin de (GSYH’ye oranla yüzde 1.7) altında kalarak yılı tamamladı. Cari açığın GSYH’ye oranı yaklaşık yüzde 0.7 olarak gerçekleşti. Bu oran, 2019’da gerçekleşen cari fazladan sonra AK Parti hükümetleri dönemindeki en iyi ikinci cari işlemler hesabı performansı olarak kayıtlara geçti. Cari açığın düşmesinde üç faktör etkili oldu: Birincisi, ihracat, ılımlı seviyelerde de olsa yılı artışla tamamladı. İkincisi, turizm gelirleri yükselişini sürdürdü. Turizm gelirleri, 2024 yılında bir önceki yıla göre yüzde 8.3 artarak 61.1 milyar dolar oldu.Ü çüncüsü ise küresel emtia fiyatlarındaki ılımlı seyir, altın talebindeki normalleşme ve ekonomideki soğumanın etkisiyle ithalat rakamları, kasım ayına kadar ortalamanın altında seyretti. 2024’te bir önceki yıla kıyasla altın ithalatı 12 milyar dolar, net enerji ithalatı ise 3.7 milyar dolar azaldı.
PERFORMANSI KALICI KILMAK
Sonuç olarak, geçen seneye kıyasla cari açıkta 30 milyar dolarlık iyileşme kaydedildi. Fakat yılın son iki ayında bu iyileşme durdu. İthalat yükselişe geçti. 2025 yılı geneli için değerlendirme yapacak olursak, cari açık rakamlarının hafif kötüleşmesi bekleniyor. Bu beklentinin oluşmasına neden olan temel unsurlar şöyle toparlayabiliriz:
TL’deki değerlenmenin etkisiyle ithalat, üç aydır devam eden bir yükseliş trendine girdi. Bu artışın önümüzdeki birkaç ay daha sürmesi muhtemel.
Turizmciler, TL’deki değerlenmenin turizm rakamlarını da olumsuz etkileyebileceğinden endişe duyuyor.
Euro/dolar paritesindeki aşağı yönlü seyir, ticaret kompozisyonundan dolayı Türkiye’nin dış ticaret açığını artırabilir.
ABD Başkanı Trump, ticaret tarifelerini artırmaya başladı. Bu korumacı politikaların küresel ticaret üzerinde belli olumsuz etkileri olması kaçınılmazdır. Cari işlemler hesabında bu yıl konjonktüre bağlı yakaladığımız iyileşmeyi kalıcı hale getirebilmek için iki kritik eşiği aşmamız gerekiyor: Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payını yüzde 5’in üzerine, turizmde ise turist başına ortalama harcama miktarını bin doların üzerine çıkarmalıyız. Bunun yanı sıra, dış ticaret fazlası verdiğimiz hizmet ticaretinde, limitleri yüksek teknolojili alt sektörler üzerinden biraz daha zorlayarak başarıyı pekiştirmeliyiz.
